De vormgeving van de mond en de stand van tanden en kiezen worden voor een groot deel bepaald door de functie van de spieren in en om de mond. ‘Normaal gesproken’ is er een functioneel evenwicht tussen de werking van de verschillende spieren in en rond de mond. De kauwspieren, de tong, de lippen, de kinspieren etc., oefenen ieder functionele krachten uit op het gebit. Als bepaalde spieren of spiergroepen niet goed functioneren, heeft dit vrijwel altijd direct een gevolg voor de uitgroei van het oro-faciale skelet en dus ook op de vorm van het gebit en/of de kaken (functionele malocclusie). Dit kan verschillende gevolgen hebben. Afwijkende mondgewoonten zijn gewoontehandelingen of bewegingen die negatief zijn voor de kaak- en of gebitsstand, het spreken, het gehoor en de gezondheid.
Wat zijn kenmerken van afwijkend mondgedrag?
Afwijkend mondgedrag is vaak goed herkenbaar aan specifieke gewoonten of fysieke signalen. Deze gedragingen kunnen de normale ontwikkeling van het gebit, de kaakstand en zelfs de algehele gezondheid verstoren. Hieronder vind je een overzicht van veelvoorkomende kenmerken bij zowel kinderen als volwassenen:
- Duim-, vinger- en/of speenzuigen
- Tong- en lipzuigen
- Afwijkende bijtgewoonten zoals vinger-, nagel- en/of lipbijten (ook bij volwassenen)
- Klemmen en knarsen met de tanden en kiezen.
- Liplikken, te zien aan een schrale rand rondom de lippen.
- Vaak met open mond zitten.
- Slappe lipspanning.
- Kwijlen en met open mond kauwen.
- Mondademen, ademen door de mond in plaats van door de neus.
- Verkeerde tongpositie in rust.
- Afwijkend slikken.
- Een smal en gotisch verhemelte (in een vroeg stadium bij jonge kinderen)
- Een slissende of lispelende spraak
- Slaapproblemen.
- Hoofdpijn, nekpijn schouderpijn
- Kaakgewrichtsklachten (bij volwassenen)
- Problemen met het op zijn plaats blijven zitten van een gebitsprothese (bij volwassenen)
Wanneer is het juiste moment om afwijkend mondgedrag te behandelen?
De eerste jaren van een kind zijn heel belangrijk in de groei en ontwikkeling. In de leeftijd van 2 tot 5 jaar groeien kinderen het snelst. Juist in die periode ontwikkelt zich 70% van het kindergezicht. Bij veel kinderen verloopt deze ontwikkeling niet op de juiste wijze. Bij het merendeel van de huidige kinderen zijn al tekenen van een malocclusie en een onjuiste gezichtsontwikkeling zichtbaar. Juist preventie en aanpak van deze problemen in een zo vroeg mogelijk stadium is de beste manier om het kind optimaal te laten groeien. Onderzoek laat zien dat een juiste groei van het gezicht, de kaakpositie en het gebit sterk afhankelijk is van een juiste ademhaling, een juist slikgedrag en een juiste tongpositie.
Om de gevolgen van afwijkend mondgedrag te beperken, is het wenselijk de behandeling in een zo vroeg mogelijk stadium te starten. Het draagt bij aan het verkrijgen van een goede neusademhaling en dus gezondheid. Tevens is bij een goed oro-faciaal evenwicht de kans op een relaps na orthodontie of chirurgische kaakcorrectie vele malen kleiner.
Er wordt therapie gestart waarbij alle mondspieren getraind worden om het verstoorde evenwicht te herstellen en er wordt gewerkt aan het afleren van verkeerde reflexen. Voor elke leeftijd wordt een passende aanpak gekozen. Behandeling is geschikt voor zowel (jonge) kinderen als volwassenen. Een goede samenwerking met de tandarts of/en orthodontist is daarbij noodzakelijk om een goed resultaat te kunnen behalen.
Wat is Oro-myofunctionele therapie (OMFT)?
Oro-myofunctionele therapie (OMFT) is een oefentherapie die door een gespecialiseerde logopedist gegeven wordt. Deze therapie is er op gericht om alle mondspieren weer in evenwicht te brengen. Door oefeningen en ‘trainers’ (dit is een soort beugel) worden een juiste ademhaling, een juist slikgedrag en een juiste tongpositie (opnieuw) aangeleerd. De therapie pakt daarmee de oorzaak aan van één of meerdere problemen en niet alleen de gevolgen. OMFT-behandeling biedt hierdoor oplossingen voor bijkomende problemen zoals slissen/lispelen, slaapproblemen en kaakgewrichtsproblemen. De gelaatsontwikkeling gaat beter en OMFT kan er ook voor zorgen dat op latere leeftijd een kind een geringere orthodontische behandeling nodig heeft. Oro-myofunctionele therapie richt zich op kinderen vanaf vier jaar én volwassenen.
Voor aanvang van de oefentherapie zal er een intakegesprek en een uitgebreid onderzoek plaatsvinden. Tijdens het onderzoek worden er foto’s van de houding en het gebit gemaakt. Tevens worden er verschillende spiermetingen in het mondgebied gedaan. Op deze wijze wordt in kaart gebracht welke spieren over- of onderontwikkeld zijn. Uit het onderzoek blijkt of oefentherapie volgens de principes van OMFT de geschikte begeleidingsvorm is. De aandachtspunten binnen de begeleiding worden vastgelegd in een handelingsplan. Vervolgens start de begeleiding, die tussen de tien tot twintig sessies (25 minuten per week) in beslag zal nemen. Thuis dient er dagelijks geoefend te worden.